Snel je oordeel klaar hebben over iets is mens eigen. Back in the day toen mensen nog in grotten leefden en druk bezig waren met overleven in plaats van met snapchat, was snel kunnen oordelen héél belangrijk.

Snel oordelen is mens eigen

Als je snel kon oordelen of het ding dat je op je af zag komen een levensgevaarlijke beer was òf een potentiële vrouw om baby’s bij te verwekken (in die tijd waren mensen zo behaard dat het lastig was om hier onderscheid in te maken natuurlijk), was je goed bezig. Als je de skills had om snel te oordelen, had je meer kans om te overleven. Iedereen die slecht was in snel oordelen, en daardoor veel te laat door had dat ze oog in oog met een hongerige beer stonden, stierven uit. En zo zijn mensen geëvolueerd tot snelle oordelers en hokjesdenkers. Ook in moderne tijden is het gewoon hartstikke makkelijk om snel te kunnen oordelen, want al dat nadenken kost alleen maar tijd en energie. Snel oordelen is efficiënt, daardoor kan je snel beslissingen maken. En daarom is het dus ook helemaal niet zo gek dat mensen constant aan het oordelen zijn. Eigenlijk is dat juist heel gezond en natuurlijk, zonder snel te kunnen oordelen, waren we namelijk al lang uitgestorven.

Dus we kunnen het niet helpen?

Ja, nou. Ik denk dat de wereld een stuk mooier zou zijn als mensen niet zo snel een ondoordacht oordeel klaar hebben over iemand. Ik denk dat het zelfs mijn grootste ergernis is; als mensen een (voor)oordeel over mij of over een ander hebben. “Oh je bent wel heel enthousiast over dit product, is vast reclame, lekker hypocriet”, “Ach jij hebt geen ADHD, je bent helemaal niet druk, je bent gewoon lui”, ik noem maar wat. Inmiddels doen zulke negatieve reacties mij niet veel meer (ja eindelijk!). Ik realiseerde mij dat een oordeel van iemand vaak meer over degene zelf zegt. En eerlijk is eerlijk, ik doe het zelf ook, dat oordelen. En dat vind ik mijn allerslechtste eigenschap. Het is iets waar ik mij de afgelopen jaren wel bewust van ben geworden. En daardoor minder mijn oordeel klaar heb en juist met een open mind een situatie wil bekijken. Want het is niet altijd wat het lijkt. Voor een groot deel is dat er ingehamerd door mijn studie Psychologie. Als je in een gesprek oordeelt zonder eerst tot in den treurnis te hebben doorgevraagd over de situatie, kan je een figuurlijke tik op je vingers verwachten. Maar ik geef toe dat ik dat soms héél erg moeilijk vind en dat het daardoor ook lang niet altijd lukt. Zo hebben we hier een meneer in de buurt wonen die op willekeurige momenten de hele straat wakker schreeuwt. ‘Wat een aso’, dacht ik dan, ‘zuip eens wat minder en houd even rekening met anderen, zeg’. Blijkt de beste meneer Gilles de la Tourette te hebben. Hij kan er echt niets aan doen. Oeps. Of het komt vanuit mijn eigen jaloezie, bijvoorbeeld bij mensen die altijd hoge cijfers halen en met gemak door hun studie komen. ‘Uitslover, jij hebt ook geen leven’, denk ik dan al snel. Maar zo’n oordeel zegt alleen maar iets over mijzelf. Omdat ik zelf nooit zo succesvol ben geweest wat studeren betreft. Een typisch voorbeeld van de cliché-uitdrukking als je naar een ander wijst, wijzen er altijd drie vingers naar jezelf terug. Als je je daar bewust van bent, kun je veel over jezelf leren.

Life goals: minder snel oordelen

Laatst vroeg iemand aan mij hoelang ik over mijn studie had gedaan en of ik netjes binnen de drie jaar was gebleven. Ehm.. Nou nee, alles behalve dat. Ik grapte dat ik inmiddels de tel kwijt was en dat ik over mijn bachelor vijf jaar heb gedaan. O ja, en daarvoor deed ik óók nog twee jaar HBO. In mijn hoofd had ik al een heel verhaal ter verdediging klaar staan, want nu kwam ik op haar natuurlijk òf heel dom òf heel lui over en – eerlijk waar – beide ben ik niet. (Oké soms wel een beetje lui.) Want ik ben niet anders gewend dan dat mensen tijdens mijn schoolcarrière lieten weten dat ik blijkbaar niet gemotiveerd genoeg was of het niveau niet aankon. Terwijl het vaak niet zo simpel lag. “Wat knap dat je het zo lang hebt volgehouden.” zei ze vol bewondering. Dat verraste mij. Zo kan het ook! En zo’n persoon wil ik ook graag zijn.

Meer lezen over dit onderwerp? Sheila schreef een blogpost over hoe zij al jaren brieven heen en weer stuurt met een gevangene, ze wilde namelijk leren om te schrijven zonder oordeel. Heel mooi! Sinds ik haar artikel las, bleef het onderwerp in mijn achterhoofd hangen, waardoor ik deze blogpost schreef.